Maken technologische ontwikkelingen het ‘snijden’ op termijn overbodig? Die vraag staat centraal in de lezing van Maarten Steinbuch, hoogleraar Systeem- en Regeltechniek aan de TU/e en co-CEO van het bedrijf Eindhoven Medical Robotics, tijdens het derde FMT Totaal OK-congres en Beurs Supernova, op 26 maart 2020 in de Jaarbeurs te Utrecht. Sneak preview van een boeiend betoog.

Rond chirurgie en OK signaleert Steinbuch twee belangrijke ontwikkelingen: de techniek miniaturiseert en artsen opereren steeds vaker minimaal invasief om de hersteltijd van patiënten te verkorten. In de verre toekomst voorziet hij robotjes die zich bewegen door de bloedbaan. “Echte robotjes, die metingen doen en door de patiënt weer worden uitgescheiden. Maar ook robotjes van biologisch afbreekbaar materiaal, die ergens medicatie deponeren en daarna oplossen.”

Kleiner en preciezer
Daarnaast zijn bij operaties verbeterde beeld- en navigatiesystemen en bestuurbare instrumenten sterk in opkomst. “Voor minimaal invasief onderzoek of als een soort navigatiesysteem dat de chirurg de positie van de instrumenten aangeeft terwijl hij opereert. Ook master-slave systemen waarbij robots instrumenten vasthouden, worden vaker gebruikt, zoals bij de DaVinci-robot”, stelt Steinbuch. “De chirurg hanteert een joystick en via de console wordt diens beweging vertaald naar de beweging van de robot. Dit helpt de hand van de chirurg te verbeteren door bijvoorbeeld kleine trillingen eruit te filteren.”

Razendsnelle ontwikkelingen
Als voorbeeld noemt Steinbuch een door de TU/e ontwikkelde oogchirurgrobot die twintig keer nauwkeuriger werkt dan de beste oogchirurg en nieuwe operaties mogelijk maakt, zoals het plaatsen van stamcellen achter de retina. Het bedrijf Preceyes heeft de robot verder ontwikkeld en brengt het naar de markt. Ook de spin-out Microsure maakt een master-slave systeem, maar nu voor het hechten van kleine bloedvaatjes. Soms gaat het zelfs nog een stapje verder en opereert de robot zelfstandig. Eindhoven Medical Robotics, waar Steinbuch samen met medeoprichter Anupam Nayak eigenaar van is, ontwikkelde een robot die bot wegfreest uit het hoofd van een patiënt op basis van eerder gemaakte beelden, bijvoorbeeld om gehoorimplantaten te kunnen plaatsen. “De ontwikkelingen rond robotica gaan razendsnel. Je ziet veel start-ups en er worden wereldwijd miljarden aan gespendeerd. Tussen nu en tien jaar zal er in de OK dan ook flink wat veranderen. Dat is ook noodzakelijk voor een betere en betaalbare zorg”, aldus Steinbuch.

Randvoorwaarden
Wel dienen dan nog twee randvoorwaarden te worden ingevuld. “Het verdienmodel moet nog anders. Nu schaffen ziekenhuizen soms nieuwe technologie aan, terwijl de baten elders in het systeem terechtkomen. We moeten de zorg daarom meer op systeemniveau bekijken”, aldus Steinbuch. “Daarnaast is techniek iets nieuws, waar artsen nog aan moeten wennen en waar ze in hun opleiding kennis mee moeten maken of later in getraind moeten worden. Dan is het mooi om te zien dat TU’s zoeken naar de interface tussen zorgprofessional en techniek, en mensen opleiden die beide talen spreken.” Meer over dit fascinerende onderwerp tijdens het derde Totaal OK-congres op 26 maart, waar Steinbuch ook een aantal filmpjes zal laten zien van de praktische toepassing van robotica.

Tekst: Wilma Schreiber